DRAADKRACHT

Artikel over prikkeldraad - ijzersterke grens tussen goed en kwaad. Met onder meer vermelding van de uitvinding en de 'dodendraden' uit de Eerste Wereldoorlog.

Lees artikel

GRENZENWOLK

Het thema grenzen blijft actueel. In oktober is het de aanjager voor de Maand van de Geschiedenis.

Meer info

GRENSSCHERF

Border Theories - verslag van foto-expositie van Elian Somers in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam, nog t/m 7 april.

Lees hier verslag

VERKENGRENS

Zesdelig programma waarin Tommy Wieringa de grenzen van Nederland verkent! 'De Grens' start op zondag 24 februari.

Meer info

JIHADGORDEL

Jihadgordel (verdeelt Afrika in twee)

Gordel van Smaragd (Multatuli)

Grachtengordel (Amsterdam)

Knoflookgordel (verdeelt Europa in twee)

NIETHEBBERS

'Aan de kust van Kenia, voor een luxe vakantieresort, scheidt een touw het strand in twee delen. Aan de ene kant liggen de toeristen op hun ligbedden, aan de andere kant wacht de lokale bevolking. Dat is de grens tussen de hebbers en niet-hebbers, voorzover het over geld gaat. Pas als vakantiegangers over het touw stappen, worden ze belaagd door verkopers die letterlijk alles aanbieden.'

(citaat uit artikel over de film Paradies: Liebe van Ulrich Seidl)

KRIJTSTREEP

'Een hunner trok een krijtstreep op den grond en verdeelde het vertrek hierdoor in twee machtsgebieden, een politiek en een misdadig. Toen riep hij den misdadigers luide toe: 'Indien een van jullie deze lijn overschrijdt, sla ik hem dood.'

(citaat uit het boek 'Het Helsche Eiland' (1926) handelend over Russische strafkampen)

SCHEIDINGEN (FLUWEEL)

'Veel problemen leverde de boedelscheiding tussen de Tsjechen en Slowaken niet op. De grens lag al eeuwenlang vast. In navolging van de Fluwelen Revolutie, zo genoemd vanwege de geweldloze val van het communisme, werd gesproken van een Fluwelen Scheiding.'

(citaat uit Volkskrant n.a.v. van het feit dat het dinsdag 20 jaar geleden was dat deze twee landen hun eigen weg gingen)

STENENGRENS

'De boeren hebben grensstenen van oudsher als goddelijke instanties beschouwd, daar stond de god Terminus die er niet van hield genegeerd te worden.'

Uit het boek 'Het Onvermijdelijke Toeval' van Martin Mosebach.

Link naar God Terminus

EILANDJEPIK

China en Japan halen fel uit naar elkaar bij strijd om eilandengroep. Eerder deze maand kocht Japan enkele eilanden van een particuliere eigenaar. Dat leidde tot rellen in China.

GRENSZOEKER

Poster 'Randwachter van Ypenburg' - vormgeving CatalogTree voor 7x11 - een initiatief van Heden Den Haag 2002 - 2010

STATUSANGST

Een groep New Yorkse kunstenaars besloot zich in 1917 uit het kleinburgelijke leven terug te trekken en riep op tot de stichting van de 'vrije en onafhankelijke republiek Greenwich Village', die geheel in het teken zou staan van kunst, liefde, schoonheid en sigaretten. Om de geboorte van hun afgescheiden staat te vieren dronk de groep whisky, schoot met klapperpistolen en las een onafhankelijkheidsverklaring voor, die uit het niets anders bestond dan het eindeloos en razendsnel herhaalde wood 'hoewel'.

Terugdenkend aan de gebeurtenis, merkte een lid van de nieuwe republiek (die bestond tot aan het ochtendgloren) jaren later op: "We waren radicalen en overal voor in - zolang het maar een taboe was.

(citaat uit het boek 'Statusangst' van Alain de Botton)

HAHAGRENZEN

De kunstgreep die de landschapstuin mogelijk maakte en het aanzien van Engeland zo drastisch veranderde, was de invoering van de haha. Om de illusie van natuurlijkheid te scheppen, moeten de muren geheel en al wijken voor greppels. Aan de ene zijde wordt binnen de greppel zelf een muur gebouwd; aan de andere zijde wordt de grond afgeschuind tot het niveau van het land, zodat de dieren tot aan de muur kunnen grazen om de greppel vrij van onkruid te houden. Dankzij de haha lijken de velden van een afstand een voortzetting van de tuin.

De afbraak van muren en de uitvinding van de greppel was een onderneming die toen zo wonderlijk werd geacht dat het gewone volk ze ha!ha!s noemde om uitdrukking te geven aan hun verbazing zo plotseling en ongemerkt hun wandeling versperd te zien.

Met dank aan Matthijs van Boxsel en zijn 'Encyclopedie van de domheid'.

GRENSTINTEN

'Hier is de grens' , zegt een jongetje van een jaar of zeven. Hij zit op zijn hurken in een deuropening en wijst aan waar twee kleuren laminaat elkaar raken. Hier gaat de vloer van de galerie over in die van wat hij 'het privegedeelte' noemt. Niet een deur, maar de ontmoeting van twee tinten vormt hier de grens. '

Citaat uit een column -'De grens van vergeten' - van Maria Barnas.

CONTROVERSE

Bij de hekken van Melilla fotografeerde Kai Wiedenhofer Marokkanen die belastingvrij kleren kopen in de Spaanse exclave. In balen rollen ze kleren terug naar hun dorpen. De hekken dienen volgens Spanje om illegale immigratie en smokkel tegen te gaan.

WIEDENHOFER

Tussen 2003 en 2006 documenteerde de veelbekroonde fotograaf Kai Wiedenhofer het leven in de schaduw van de Israelische Westoeverbarriere in 'The Wall'. In zijn nieuwste, nog onvoltooide fotoserie 'Peace Lines' portretteert hij barrieres over de hele wereld: van de hekken rondom de Spaanse exclave Melilla in Marokko, de Peace Lines die katholieken en protestanten scheiden in Noord-Ierland, tot de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico.

Een voorproefje van deze foto's staat in de Volkskrant van 4 december.

GRENSFOUTJE

Google Maps geeft toe dat er 'een onnauwkeurigheid' is geslopen in de bepaling van de grens tussen Costa Rica en Nicaragua. Google zat er in totaal 2,7 kilometer naast de grens die in 1897 werd overeengekomen.

Nicaragua voelt echter niks voor een aanpassing door Google Maps en wil dat de zoekgigant de huidige grens aanhoudt. Volgens de Nicaraguaanse legercommandant Eden Pastora is de grens tussen beide landen wel degelijk gewijzigd 'omdat door de jaren heen de loop van de San Juan-rivier is veranderd'.

Google Maps zorgde eerder dit jaar ook al voor een grensconflict tussen Cambodja en Thailand. Cambodja vond dat de grens met Thailand, waar ook de zeer betwiste historische Preah Vihaer tempel ligt, niet correct was aangegeven.

WALLIFORNIE

BERLUSCONIA

Italie gezien door de ogen van 'posh' (= elegante) Italianen...

STEREOTYPES

Hoe ziet de wereld eruit als je stereotiepe bijnamen van gebieden en inwoners op de kaart zet. Dit is Europa gezien door de ogen van Amerikanen. Nederland wordt aangeduid met 'Sodom'...

Onderdeel van het project 'Mapping Stereotypes' van Yanko Tsvekov.

BUITENGRENS

Opgeduikeld bij De Slegte, in de ramsj voor 6.99 euro, het boek 'De Ronde van Nederland' van Paul Vreuls. Het boek - een 2004 kilometer fietsavontuur in elf etappes - is een minitieus verslag van een tocht langs de gehele Nederlandse grens.

Ook is er een website gekoppeld aan deze publicatie uit 2004.

DOODGELOPEN

Naar aanleiding van de eindeloze 'grondoorlog' rond Jeruzalem.

'Rabbi Moshe Rubin vertelde het verhaal over de man aan wie gezegd werd, dat hij al het land zou ontvangen dat hij in een dag kon aflopen. De man rende en rende, zonder te stoppen, om niet de kans op nog een hectare te verliezen. Toen hij niet meer kon lopen, kroop hij. Uiteindelijk stortte hij in, strekte zijn armen uit voor nog een paar centimeter grond. "Dit is ook van mij", waren zijn laatste woorden voor hij stierf.'

(Onder het kopje 'Joodse wijsheid' trof ik bovenstaand verhaal aan op scheurkalender van Gerardusstichting)

KRUISLIJNEN

Gisteravond was de prachtige documentaire 'Crossing the line' bij de VPRO te bewonderen.

In 1962 wordt de jonge Amerikaanse soldaat Dresnok naar Zuid-Korea gestuurd om de vrede te bewaken. Op een dag besluit Dresnok om de grens over te steken naar de hem onbekende wereld en in Noord- Korea een leven op te bouwen. Erger dan zijn leven als soldaat kan het niet zijn en daarom waagt hij het er op om naar de meest gevreesde vijand van de Koude Oorlog over te lopen. Documentairemaker Daniel Gordon kijkt met Dresnok terug op zijn leven dat begon met een stap die niet meer terug te draaien was. Dat levert een ontroerend portret op.

Aanvankelijk wordt Dresnok op verdenking van spionage gearresteerd, maar uiteindelijk vindt hij een plek in Noord-Korea. Hij wordt ingezet als de ster van de Noord-Koreaanse propaganda en wordt bekend als acteur in de rol van slechte Amerikaan. Hij heeft drie zonen van twee verschillende vrouwen. Dresnok leeft intussen al langer in Noord-Korea dan in Amerika en spreekt de taal vloeiend.

BUITENSCHIL

De Romeinen beschouwden de Lage Landen en Germanie als een buitenschil die het hart van hun beschaving moest beschermen.

Onder de kop 'Buffer tegen de barbaren' stond in NRC Handelsblad van 11 september een uitgebreid artikel over het net verschenen boek 'De rand van het Rijk' van Jona Lendering en Arjen Bosman.

HORIZONTAAL

'De lucht en het water gaan naadloos in elkaar over. Over een zee zonder horizon kun je niet vliegen, heeft Pedro ons verteld bij het vertrek van ons laatste veldje in Spanje. De blik moet ergens op kunnen rusten. Zonder begrenzing stort de piloot uiteindelijk in de zee.'

Fragment uit verslag vliegreis door Joost Conijn in NRC Handelsblad.

VULKAANRAND

Aarde, met vuur van binnen en een rand van vulkanen, uit 'Mundus Subterranous' (1665) van Anthanasius Kircher.

WERELDKAART

Het begrip 'wereldgrens' deed me denken aan deze wereldkaart uit de dertiende eeuw waarbij de wereld omringd is door een gordel van oceanen, waardoorheen golfstromen lopen.

WERELDGRENS

'Zij heeft op een ochtend haar spulletjes bijeengeraapt en is vertrokken zonder speciaal doel. Ze had zich simpelweg voorgenomen de zee niet uit het oog te verliezen, de kust te volgen, alsof ze de grenzen van de wereld wilde verkennen, misschien met het dwaze idee dat ze een doorgang zou ontdekken.'

Fragment uit het boek 'De man die op reis ging' van Laurent Graff

GRENSCARELL

Dan denken ze: 'we stoppen wat monsters achter in de kofferbak, rijden de grens over en het succes loopt à la Rudi Carell binnen'.

(geplukt van internet; uit artikel over 'Zakendoen met Duitsland vergt onderscheid, geduld en precisie' - het plaatje hadden we al eerder op de kop getikt)

GRENSSTENEN 2

Nog steeds slingert de Muur van Hadrianus zich zuidelijk van de Engels-Schotse grens door het landschap. De Muur was 117 kilometer lang en liep van het huidige Newcastle aan de oostkust naar Bowness-on-Solway aan de westkust. Het was een imposant gevaarte van drie meter breed en soms wel zes meter hoog, versterkt met forten, wachttorens en grachten. Deze stenen grens werd bewaakt door Romeinse hulptroepen, waarbij Bataafse cohorten een belangrijke rol speelden.

Na tweeduizend jaar zijn gedeelten van de Muur nog verbazend goed bewaard gebleven. Uit opgravingen komen nog steeds nieuwe gegevens naar boven over het tracé van de Muur, maar ook over de levenswijze van de soldaten die hem bewaakten en de lokale bevolking.

GRENSSTENEN

In het Allard Pierson Museum te Amsterdam is de fototentoonstelling 'Een grens van steen'; op avontuur langs de Muur van Hadrianus. Tegelijkertijd wordt het gelijknamige boek met foto's van Marian van de Veen-van Rijk en tekst van Herman Vuijsje gepresenteerd. De fototentoonstelling, te zien tot en met 29 augustus, en het boek nemen de bezoeker mee op een bijzondere tocht langs de Muur van Hadrianus, bijna drie eeuwen de noordelijkste grens van het Romeinse Rijk.

Waar Asterix en Obelix op fictie berusten, waren de Picten realiteit. Deze bewoners van Schotland stonden bekend als woeste krijgers en het lukte de Romeinen niet om hen te onderwerpen. Daarom gaf keizer Hadrianus in 122 na Christus opdracht een muur te bouwen om 'de Romeinen te scheiden van de barbaren'.

GOLFTERREIN

's Werelds gevaarlijkste golfterrein treft men aan langs de Military Demarcation Line tussen Noord en Zuid-Korea.

LAPPENDEKEN

De Rozenoorlog is een benaming van de binnenlandse strijd die in Engeland woedde in de periode 1455 tot 1485. De strijd ging tussen twee adellijke partijen, die zich plaatsten achter respectievelijk het huis Lancaster (als symbool een rode roos) en het huis York (een witte roos).

Zoals op veel plaatsen in Europa was er door vererving en onderlinge oorlog een politieke lappendeken ontstaan waar twee grote coalities van feodale leenheren om de macht in het land streden. In de Nederlanden waren er bijvoorbeeld de Hoekse en Kabeljauwse twisten en de burgeroorlog tussen Schieringers en Vetkopers.

TOUWENGRENS

Ik weet niet of je de Afrikaanse film Mooladée kent; het gaat eigenlijk over vrouwenbesnijdens maar ook hier komt een intrigerend instrument in voor om een grens aan te geven: een touwtje.

Dankzij de Mooladée, een beschermende bezwering, en dat touwtje wordt een huis een 'safe place', en niemand die het in z'n hoofd haalt over dat touwtje te stappen. Ook hier dus op het eerste gezicht een bijna-futiel object dat toch een sterke beschermende en afwerende en markerende werking heeft.

(uit mailbericht van Rob Steenbergen)

FOTOGRENZEN

In Panmunjon, Zuid-Korea ligt de 'uitkijkgrens' ietsje verder dan de 'fotogrens'...

VERTREKPUNT

Prachtige foto van grenspaal door Rob Steenbergen. Ook hij is, naast woorden, gegrepen door randen & grenzen.

Bezoek zijn vernieuwde website!

IMMUNISEREN

'Ergens langs de Amstel bij Amsterdam bevindt zich een grenspaal uit 1625. Hier eindigde de stad. In streng Latijn werd de verbannen crimineel erop gewezen dat hier zijn straf inging. Het landschap als gevangenis. De grenspaal verschafte de mogelijkheid de stad te zuiveren van verderfelijke elementen. Het probleem werd verlegd en daarmee opgelost. In de wildernis vervalt de crimineel tot de status van het dier en dat is zijn straf.'

Filosoof Antonius de Munck in het nulnummer van De Tanker, 2009

CONDOMINIUM

We hebben het er al eerder over gehad: Neutraal Moresnet. Op dinsdag 6 april om 20.40 uur is er bij het prachtige programma 'Publiek Geheim' - reeks historische documentaires rond de verborgen geschiedenis achter plekken in Belgie - op Canvas (Belgie 2) een documentaire over dit domein van smokkelaars, esperantisten en vrijbuiters.

Na de val van Napoleon werd de kaart van Europa in 1815 opnieuw getekend tijdens het Congres van Wenen. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en Pruisen konden het toen niet eens worden over een lucratieve zinkmijn even ten zuiden van Vaals. Tot 1919 stond Neutraal Moresnet te boek als condominium, een gebied waarvan de soevereniteit werd gedeeld.

GRENSPONTON

BRUGVERHAAL

Er zijn plaatsen schrijft de Russische dichter Joseph Brodsky waar de geschiedenis onontkoombaar is - plaatsen waar de geografie de geschiedenis uitlokt. Zoals Istanbul, alias Constantinopel, alias Byzantium. Islambol kun je er nog aan toevoegen. En het Huis van de Gelukzaligheid, de Verheven poort, de Stad van het Kalifaat, de Poort tot Geluk, het Oog van de Wereld, de Wijkplaats voor het Universum. De Grieken spraken simpelweg over 'polis', de stad: er was geen andere.

Citaat uit 'De brug' van Geert Mak

BRUGBERICHT

'Op de brug word je geen vrienden. vanaf de brug kijk je toe'. Zo luidde de opdracht van Sait Faik aan het begin van het boekenweekgeschenk van 2007; 'De brug' van Geert Mak.

Deze brug in Istanbul verbindt het Oosten met het Westen, Azie met Europa. De brug is dat kleine lijf tussen twee enorme vleugels schreef stadsschrijver Nazim Hikmet.

STADSGEVAAR

Een Gesloten Stad is een term uit de Sovjettijd voor een stad met reis- en verblijfsrestricties. De officiële naam is "ЗАТО" (spreek uit als zato), een afkorting voor Gesloten Bestuurlijk-Territoriale Formaties.

Gesloten steden zijn te verdelen in twee categorieën; steden die gesloten zijn vanwege gevoelige (militaire of nucleaire) objecten en grenssteden gesloten uit veiligheidsoverwegingen (radar, militaire kazernes, etc.). Het was voor buitenlanders en in sommige gevallen ook voor Sovjetburgers verboden naar deze steden te reizen. Enkele ZATO's waren helemaal geheim en werden ontworpen voor academische of wetenschappelijke doeleinden. Vaak werden deze steden gebouwd door gedwongen tewerkstelling (goelag). Er zijn ongeveer 40 ZATO's waarvan het bestaan inmiddels bekend is en naar schatting 15 nog altijd geheime. De belangrijkste steden werden na de val van de Sovjet-Unie geopend.

LANDKAARTEN

'Hij had het over het verborgen gelaat van God, over een wereld die een symbool was, een verzameling tekens, waarin het raadsel zich verborg. Over een monnik die vreemde kaarten getekend had. Landkaarten die de vorm van mensen of dieren hadden en die duister en onopgelost waren gebleven omdat de monnik er feiten en verwijzingen naar zijn eigen leven in had verwerkt.'

(fragment uit ‘Sneeuw’ van J.Bernlef, 1973)

ONZICHTBAAR

Herkomst is onbekend. Prangende vraag, wat gebeurt er in dat tussenstukje?

RAFELRANDEN

er groeit rafelrand in de ziel van de stad
juichen we de rand toe? er bloeit een nacht van rafels
plukken we de nacht voor er lantaarns zijn geplant?

Fragment uit het gedicht 'wat rafelt en bloeit' van Hélène Gelèns uit de bundel 'zet af en zweef' uit 2010, uitgeverij Cossee.

KOFFIEGRENS

"De meest heldere grens van Europa is de grote historische scheidslijn die Samuel Huntington, hoogleraar van Harvard, vastlegde in zijn klassieke analyse ‘Botsende beschavingen’. Het is de lijn die loopt tussen de westelijke christelijke volkeren en de oostelijke orthodoxe en islamitische culturen, een breuk die teruggaat tot het jaar 395 na Christus, toen het Romeinse rijk in een oostelijk en westelijk rijk werd opgesplitst. Beide rijken gingen daarna een eigen weg, en door al die verschillende historische ervaringen groeiden tradities en culturen uiteen. Huntingtons breuklijn ligt al bijna 500 jaar ongeveer op dezelfde plaats. Hij loopt ruwweg van noord naar zuid, vanaf de grens tussen Finland en Rusland, achter de Baltische staten langs, dwars door Wit-Rusland, Oekraïne, Roemenië en Servië, en eindigt tussen Kroatië en Bosnië in de Adriatische zee. Aan de westelijke kant van deze lijn drinken de mensen espresso of filterkoffie, zij vieren Kerstmis op 25 december, ze zijn - meestal zonder het te beseffen - beïnvloed door de scholastiek en het humanisme, ze hebben de reformatie, de renaissance en de verlichting meegemaakt, ze hebben ervaring met een democratie in een rechtsstaat, ook al is dat in sommige landen allemaal nog pril en jong. Aan de oostelijke kant drinken de mensen koffie met de drab, zij vieren Kerstmis volgens de orthodoxe kalender of ze vieren het helemaal niet en de meesten hebben eeuwenlang geleefd onder het Byzantijnse rijk en andere, min of meer absolute regimes."

Geert Mak (In Europa, 2004)

VREEMDELING

Gevleugelde woorden.

De beroemde eerste zin uit het boek 'The go-between' (1953) van Lesley Poles Hartley luidt; 'The past is a foreign country: they do things different there.'

WERELDWEGEN

Als je Joegoslavië verlaat voor Griekenland, reist het blauw – de kleur van de Balkan – met je mee, maar in een andere schakering; je verruilt een wat dof nachtblauw voor een intens vrolijk diepblauw, dat als cafeïne op je zenuwstelsel werkt. Dat is maar goed ook, want het gesprekstempo ligt hier aanmerkelijk hoger.

(Uit het prachtboek ‘De wegen van de wereld’ van Nicolas Bouvier, oorspronkelijk geschreven in 1953/1954)

Meer info over boek

RANDSTADTER2

Wat zijn eigenlijk de grenzen van de Randstad? Is dat bovenvermeld kaartje?

RANDSTADTER

Ooit afgevraagd hoe we een bewoner van de Randstad noemen? Inderdaad, een randstadter. De randstadter is een curieus, beetje Duits aandoend woord met die botsende d en t misschien is het daardoor wel een fraai toonbeeld van de tegengestelde belangen die in dit gebied leven.

Zijn er trouwens mensen die zich 'randstadter' voelen (of noemen) of moeten we tegenwoordig zeggen 'deltametropolist'?

"Wonen in Den Haag, werken in Amsterdam, uitgaan in Rotterdam. Willem Salet, hoogleraar planologie aan de universiteit van Amsterdam, gedraagt zich als een échte Deltametropolist. Net zoals de meeste Hagenaars, Amsterdammers, Rotterdammers en Utrechtenaren, overigens. Maar dat was toch de Randstad? "Nee, tegenwoordig heet dat de Deltametropool", vertelt Salet. "Met die nieuwe naam willen de vier grote steden zich internationaal op de kaart zetten. Het is een origineel verkooppraatje voor het buitenland." Voor intern gebruik voldoet Randstad nog steeds, vindt Salet. "Dan weet iedereen waar ik het over heb. "